การกิน อาหารเสริม พวก วิตามิน นั้น ดีหรือไม่

มักจะมีคนรู้จักและน้อง ๆ มาปรึกษาผู้เขียนเสมอค่ะ เกี่ยวกับการซื้อวิตามินและอาหารเสริมค่ะ พอถามว่าทำไมถึงอยากกิน  คำตอบที่เหมือนกันหมดคืออยากมีสุขภาพแข็งแรง  อยากผอม หรือ อยากสวย  ผู้เขียนไม่อยากขัดศรัทธาจึงได้คำแนะนำไปค่ะ  วิตามินและอาหารเสริมเข้ามามีบทบาทในหมู่ผู้บริโภคคนไทยสักยี่สิบปีก่อนค่ะ และเพิ่งมาฮิตจริงจังไม่เกินสิบปีนี้เองค่ะ  แต่ช่วงหลังมานี้สรรพคุณของวิตามินและอาหารเสริมถูกโฆษณาจนดูเหมือนจะเป็นยาครอบจักรวาลไปแล้วค่ะ  งั้น! เรามาทำความเข้าใจเกี่ยวกับวิตามินและอาหารเสริมกันดีกว่าค่ะ เผื่อเป็นประโยชน์สำหรับคนที่คิดจะซื้อมาใช้ค่ะ
วิตามินนั้น จำเป็นแค่ไหนต่อร่างกาย
            วิตามิน (ในที่นี้รวมถึงแร่ธาตุ  กรดอะมิโน  และกรดไขมันค่ะ) เป็นสารอาหารที่จำเป็นอย่างยิ่งต่อร่างกายค่ะ  เราอาจต้องการปริมาณเพียงน้อยนิดค่ะ แต่ขาดไม่ได้เลยต้องได้รับทุกวันเพื่อให้กลไกต่าง ๆ ของร่างกายทำงานได้ตามปกติค่ะ ร่างกายสร้างวิตามินเองไม่ได้ค่ะ แต่เราก็ได้สารอาหารเหล่านี้จากอาหารที่รับประทานเข้าไปค่ะ หลายคนเข้าใจผิดคิดว่าวิตามินสามารถรับประทานแทนอาหารได้ค่ะ  เลยบริโภคกันเป็นกอบเป็นกำค่ะ (มือ)  จัดกันเป็นชุดใหญ่เลย  ขอบอกว่ามันไม่ใช่ยังไงอาหารหลักต้องมาก่อนอาหารเสริมมาทีหลังค่ะ ถ้าเรารับประทานอาหารหลากหลายและครบครันทุกมื้อ  เผลอๆ ไม่ต้องเสียเงินแพง ๆ ไปซื้อวิตามินมารับประทานด้วยซ้ำค่ะ
            วิตามินเสริมควรถูกนำมาใช้ในกรณีที่เรารับประทานอาหารไม่ครบ  5  หมู่ค่ะ หรือภาวะโภชนาการไม่ดีค่ะ  วิตามินเหล่านี้สามารถเติมเต็มในส่วนที่ขาดได้ค่ะ  กลุ่มที่ต้องการวิตามินหรืออาหารเสริมโดยมากเป็นคนที่เสี่ยงต่อการขาดสารอาหารประกอบด้วยค่ะ  ผู้หญิงตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตรค่ะ  คนที่รับประทานมังสวิรัติค่ะ  คนที่รับประทานอาหารแคลอรีต่ำมากๆค่ะ (เช่น คนที่อยากลดความอ้วนแล้วจำกัดปริมาณอาหารที่รับประทานค่ะ) ผู้ป่วยบางโรคค่ะ (อาทิเช่น ผู้ป่วยมะเร็งค่ะ) คนที่แพ้อาหารง่ายคนที่เลือกกิน/กินยากค่ะ  นี่ก็ไม่กิน  โน่นก็ไม่ชอบค่ะ คนที่ดื่มเหล้า/สูบบุหรี่ค่ะ
            ถ้าอยากรู้ว่าเราอยู่ในภาวะที่ต้องใช้วิตามินเสริมหรือไม่ ลองปรึกษาโภชนากรหรือนนักกำหนดอาหารดูค่ะ  โดยเขาจะประเมินจากพฤติกรรมการกินค่ะ และวิถีการใช้ชีวิตค่ะ จนสรุปได้ว่าเราควรหรือไม่ควรกินวิตามินค่ะ  และถ้าควรกิน ต้องกินอะไรมากน้อยแค่ไหนค่ะ
            การปรึกษาผู้เชี่ยวชาญยังทำให้เราได้รับคำแนะนำที่เป็นประโยชน์กว่าการเลือกซื้อเองสุ่มสี่สุ่มห้าค่ะ  วิตามินหรืออาหารเสริมบางอย่างมีข้อห้ามในการรับประทานด้วยค่ะ อาทิเช่น ผู้หญิงที่กำลังตั้งครรภ์หรือวางแผนจะตั้งครรภ์ไม่ควรรับประทานวิตามินเอมากเกินไปค่ะ เพราะจะส่งผลต่อการเติบโตของทารกในครรภ์ค่ะ  อาจทำให้ทารกพิการได้ค่ะ หรืออย่างน้ำมันปลา (Fish Oil) ไม่ใช่ว่าใครก็กินได้ค่ะ ผู้ที่ควรหลีกเลี่ยงคือผู้ป่วยที่กำลังรับประทานยาละลายลิ่มเลือดค่ะ  หากรับประทานควบคู่กันเมื่อเกิดอุบัติเหตุ  มีบาดแผล จะทำให้เลือดหยุดไหลช้าค่ะ เป็นอันตรายมากค่ะ
            พูดถึงวิตามินในรูปเม็ดที่วางขายทั่วไปค่ะ  95% เป็นวิตามินสังเคราะห์ที่มีโครงสร้างโมเลกุลและการทำงานใกล้เคียงวิตามินธรรมชาติค่ะ  (จากอาหาร)  แต่ที่แตกต่างกันคือผลข้างเคียงจาก  Overdose ค่ะ หรือการรับประทานมากเกินไป  ถ้าเป็นวิตามินธรรมชาติ ความปลอดภัยมีมากกว่าค่ะ  ถ้าเกินความจำเป็น  อย่างมากร่างกายก็ขับออกทางปัสสาวะค่ะ  แต่ถ้าเป็นวิตามินสังเคราะห์ร่างกายจะนำไปใช้งานได้ต้องผ่านกระบวนการเมตาบอลิซึมที่ตับค่ะ และถ้าเหลือใช้ไตก็จะขับออกทิ้งเป็นการเพิ่มภาระให้ตับและไต เช่นพวกวิตามินสังเคราะห์โดยเฉพาะวิตามินที่ละลายในไขมันค่ะ  เช่น  A  D  และ  E  หากรับประทานมากเกินไป  ส่งผลข้างเคียงอันเป็นพิษต่อร่างกายได้ค่ะ
            วิตามินสังเคราะห์ไม่ได้เลวร้ายอะไรค่ะ  ถ้าจำเป็นต้องกิน  และอยู่ในสถานะที่ซื้อหามาบำรุงตัวเองได้ค่ะ  ก็ทำไปเถอะค่ะ  แต่ถ้าไม่อยากเสียเงินโดยใช่เหตุก็ต้องลองปรับพฤติกรรมการกินค่ะ โดยเลือกรับประทานอาหารที่หลากหลายและมีคุณค่าทางอาหารสูงค่ะ หาความรู้เกี่ยวกับโภชนาการและประเมินตัวเองคร่าวๆค่ะ ว่าในแต่ละมื้อเราได้รับประทานอาหารครบ  5  หมู่หรือไม่ ค่ะ มีหมู่ไหนที่ขาดหายไป  ถ้ามีควรต้องเติมเต็มส่วนนั้นค่ะ  เป็นคนที่รับประทานอาหารซ้ำๆ หรือเปล่าค่ะ  เพราะพฤติกรรมแบบนี้ทำให้เสี่ยงต่อการขาดสารอาหารเช่นกันค่ะ และสำหรับคนที่ชอบรับประทานฟาสต์ฟู้ดเป็นชีวิตจิตใจค่ะ  อาหารทอด  อาหารที่ไขมันสูงและอาหารอุดมด้วยน้ำตาลการกินวิตามินเสริมไม่ช่วยทำให้สุขภาพดีขึ้นค่ะ ที่ควรต้องท่ำคือการเปลี่ยนอาหารเปลี่ยนวิธีกินค่ะ
            ฮิปโปเครตีส  บิดาแห่งการแพทย์แผนปัจจุบันกล่าวไว้ว่า  “Let  thy  food  be  medicine  and  thy  medicine  be  thy  food.” :  จงทำอาหารให้เป็นยา  และจงทำยาให้เป็นอาหาร  คำกล่าวนี้ถือเป็นอมตะแห่งความจริงสุด  ล่วงเลยมากว่าสองพันปีแล้ว  คงไม่มีใครกล้าปฏิเสธว่าการรู้จักเลือกกิน มันส่งผลต่อสุขภาพแน่นอน  อย่าลืมนะคะ วิตามินเสริมนั้นซื้อหามากินได้  แต่อย่าให้ความสำคัญจนละเลยอาหารมื้อหลักเพราะมันไม่สามารถทดแทนกันได้  ถ้าเลือกได้  วิตามินจากอาหารดีที่สุดเพราะเราไม่ได้รับแค่เพียงวิตามิน  แต่ยังจะได้เอนไซม์  เส้นใยอาหาร  และสารเคมีจากอาหาร  (Phytochemicals)  อีกมากมาย
            ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นคุณประโยชน์ต่อร่างกาย